INF-ARMY.pl
-
-
Biuro czynne od poniedziałku do piątku, w godz. 7.00-15.00
-
Projekt nr 101074108-LIFE21-GIE-PL-INF-ARMY
INF-ARMY.pl
Biuro czynne od poniedziałku do piątku, w godz. 7.00-15.00
Projekt nr 101074108-LIFE21-GIE-PL-INF-ARMY
(fragment książki „Ochrona przyrody na terenach wojskowych. Odtwarzanie siedlisk przyrodniczych Pustyni Błędowskiej”, Wojciech Mróz, Kraków, 2017)
Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 jest to sieć obszarów chronionych, do których wyznaczania są zobowiązane wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej. Powołuje się je w oparciu o Dyrektywę Siedliskową (Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywę Ptasią (Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dzikich ptaków), dwa najważniejsze narzędzia prawne dla ochrony różnorodności biologicznej na terytorium Unii Europejskiej. Sieć składa się z dwóch podsystemów: obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSOP) i specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOOS) (Makomaska-Juchiewicz 2011).
Obszary ptasie są ustanawiane dla ochrony zagrożonych gatunków ptaków i ich siedlisk. Są to gatunki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz gatunki regularnie występujących gatunków ptaków wędrownych spoza tego załącznika, tworzące koncentracje w różnych okresach swojego cyklu życiowego.
Obszary siedliskowe ustanawiane są dla ochrony typów siedlisk przyrodniczych, wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej oraz siedlisk gatunków, wymienionych w załączniku II tej dyrektywy.
Przez siedlisko przyrodnicze rozumie się obszar lądowy lub wodny, wyróżniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne, całkowicie naturalny lub półnaturalny. Wyznacznikami większości typów siedlisk, ułatwiającymi ich identyfikację w terenie, są zbiorowiska roślinne. Wymienione w załączniku I DS i opisane w tzw. Podręczniku Interpretacji Siedlisk Europejskich (Interpretation Manual of European Habitats) typy siedlisk, to siedliska uznane za zagrożone w obrębie terytorium UE lub typowe dla regionów biogeograficznych, wyróżnionych na tym terytorium.
Gatunki zwierząt i roślin, których siedliska wymagają ochrony w sieci, to gatunki uznane na terytorium UE za zagrożone, rzadkie lub wymagające szczególnej uwagi ze względu na specyficzny charakter siedlisk. Przez siedlisko gatunku rozumie się obszar, na którym gatunek występuje w którymkolwiek stadium swojego cyklu biologicznego.
W Polsce prace nad budową sieci Natura 2000 trwają od 1999 roku, a pierwsze obszary zostały zgłoszone przez Polskę w roku 2004, wraz ze wstąpieniem naszego kraju do Unii Europejskiej. Należy jednak, że sam proces wdrażania tej sieci jest bardzo dynamiczny i trwa do dnia dzisiejszego. W latach 2006-2014 Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, stworzył i przetestował metodykę monitoringu lądowych siedlisk przyrodniczych, a także poszczególnych gatunków roślin i zwierząt wymienianych w załącznikach II i IV Dyrektywy Siedliskowej. Równolegle w tych latach tworzony był również system monitoringu ptaków, dla których tworzone są obszary specjalnej ochrony ptaków (tzw. obszary „ptasie”.
Proces zarządzania siecią Natura 2000 w Polsce, a także tworzenia dokumentów planistycznych umożliwiających jej ochronę został niewątpliwie znacznie uporządkowany poprzez utworzenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, która powstała na mocy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Równocześnie powstało wówczas 16 Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiskach, których siedziby zlokalizowano w miastach wojewódzkich.
Kolejnym krokiem tworzenia sieci Natura 2000 było ustalenie procedur tworzenia dokumentów planistycznych. Ustalono, że dla obszarów Natura 2000 będą tworzone plany zadań ochronnych (obowiązujące przez 10 lat) oraz plany ochrony (co 20 lat). W praktyce opracowuje się prawie wyłącznie plany zadań ochronnych (PZO). W założeniu są to dokumenty tworzone w stosunkowo szybkim czasie i nie zawsze obejmują całą wiedzę o przedmiotach ochrony i działaniach ochronnych. Przykładowo jednym z działań może być także uzupełnienie stanu wiedzy. Najważniejsze jest, żeby nawet w obliczu niepełnych danych zarządzający obszarem mógł podejmować skuteczne działania prowadzące do utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. Bardzo istotne jest również to, że PZO powstają w ścisłej współpracy ze wszystkimi interesariuszami danego obszaru, którzy tworzą tzw. Lokalne Zespoły Współpracy, która mają dostęp do całego procesu planistycznego, na długo przed uchwaleniem ostatecznej wersji planu. Plany zadań ochrony mają status aktów prawa miejscowego i są ustanawiane w drodze zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Aktualnie, polska sieć Natura 2000 obejmuje 145 obszarów ptasich (OSOP) i 849 obszary siedliskowe. Obszary lądowe, zarówno ptasie, jak i siedliskowe, zajmują łączną powierzchnię zbliżoną do 1/5 powierzchni lądowej kraju (dane na podstawie serwisu internetowego: natura2000.gdos.gov.pl).
Obszary Natura 2000 w Polsce wyznaczane są na poziomie 3 regionów biogeograficznych: alpejskiego, kontynentalnego i bałtyckiego. Region alpejski w Polsce obejmuje Karpaty wraz z częścią ich pogórza, natomiast region alpejski – pozostałą lądową część naszego kraju.