Wzrost świadomości ekologicznej to proces polegający na zwiększaniu wiedzy, zrozumienia i postaw ludzi wobec kwestii związanych z ochroną środowiska naturalnego. Jest to proces długotrwały, wymagający zaangażowania wielu instytucji i osób na różnych poziomach społecznych lecz szczególnie istotny w obecnych czasach, gdy zmiany klimatyczne oraz degradacja środowiska naturalnego są jednymi z największych wyzwań, przed którymi stoi ludzkość. 

Ogólnoświatowy trend wzrostu świadomości ekologicznej nie ominął również Wojska Polskiego. Sporządzane są różnorodne plany ochrony środowiska na terenach wojskowych, prowadzone liczne przedsięwzięcia wynikające z faktu ustanowienia obszarów ograniczonego użytkowania. Coraz częściej pozyskiwane zostają również środki finansowe na działania proekologiczne spoza budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej, w celu zwiększenia możliwości działań ochronnych. 

Wojsko może walczyć o ochronę przyrody na różne sposoby np. poprzez prowadzenie działań mających na celu ochronę i zachowanie różnorodności biologicznej, ochronę siedlisk przyrodniczych, ograniczenie wpływu ludzkich działań na środowisko naturalne, a także poprzez prowadzenie działań ratunkowych w przypadku katastrof ekologicznych. Niejednokrotnie w tego tupu działaniach podejmuje współpracę z cywilnymi służbami ochrony przyrody, co skutkuje bardzo ciekawymi projektami np. reintrodukcja cietrzewia w miejsce naturalnego wcześniejszego występowania na terenie Nadleśnictwa Nowa Dęba obejmowała poligon Dęba ( lata 2007-2009).  

Pierwszym w Polsce i największym pod względem skali zaangażowanego terenu wojskowego był projekt LIFE12NAT/PL/000031 pod nazwą „Kompleksowa ochrona nieleśnych siedlisk przyrodniczych na terenach wojskowych w obszarze Natura 2000” realizowany w latach 2013-2017. Beneficjentem był Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Krakowie. Głównym celem ochrony tego obszaru było odtworzenie i zachowanie kompleksu siedlisk napiaskowych (2330 i 6120), natomiast celami cząstkowymi było usunięcie niewybuchów z okresu II wojny światowej oraz oczyszczenie terenu z porastających go karłowatych lasków brzozowo-sosnowych oraz zarośli samosiewów sosnowych i brzozowych z udziałem sztucznie wprowadzonych wierzb ostrolistnej (Salix acutifolia) oraz piaskowej (Salix repens subsp. arenaria).

W latach 2005-2007 Ministerstwo Środowiska opracowało „Plan lokalnej współpracy na rzecz ochrony obszaru Natura 2000 Pustynia Błędowska”, który był współtworzony przez przedstawicieli wszystkich najistotniejszych organizacji i instytucji działających na tym terenie, w tym zarządzających terenem. Plan ten znacznie ułatwił pozyskanie środków na przeprowadzenie prac z zakresu czynnej ochrony w ramach unijnego programu działań na rzecz środowiska i klimatu Life+ z wykorzystaniem współfinansowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

Wyjątkowo sprzyjającą okolicznością ułatwiającą wdrożenie tego projektu był fakt całkowitej zbieżności celów ochrony przyrody i potrzeb wynikających z użytkowania wojskowego tego terenu. Odlesienie wydm i muraw poprawiło bowiem zarówno stan siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie, jak i ułatwiło organizację ćwiczeń wojskowych (np. skoków spadochronowych). 

Wykorzystanie funduszy unijnych z programu Life+ (50% finansowania), a także środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (50% budżetu projektu), umożliwiło w przypadku projektu LIFE12NAT/PL/000031 skuteczną realizację zobowiązań nałożonych na Polskę przez unijne dyrektywy z zakresu ochrony przyrody, bez konieczności zmiany dotychczasowego użytkowania terenu, a nawet doprowadziło do poprawy warunków zarządzania tym obszarem i wykorzystania tego terenu do celów wojskowych (W. Mróz, 2017).

Sukces odniesiony przy realizacji projektu „Kompleksowa ochrona nieleśnych siedlisk przyrodniczych na terenach wojskowych w obszarze Natura 2000” pociągnął za sobą kolejne działania i nowe wnioski o dofinansowanie ze środków Instrumentu Finansowego LIFE oraz NFOŚiGW. 

Można śmiało powiedzieć, że Wojsko Polskie wypracowało w swoich strukturach bardzo dużą świadomość potencjału ekologicznego terenów, którymi zarządza i kładzie coraz większy nacisk na ich ochronę oraz zrównoważony rozwój.

LifeNatura 2000Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki WodnejMinisterstwo Obrony Narodowej
Loading...