Uwarunkowania ochrony przyrody i ochrony środowiska na terenach wojskowych
 

Wydaje się, że użytkowanie wojskowe poligonów i ochrona przyrody są tak bardzo różnymi formami użytkowania terenu, że ich pogodzenie jest bardzo trudne, lub wręcz niemożliwe. Ćwiczenia wojskowe kojarzą nam się z niszczeniem roślinności, płoszeniem zwierząt i zanieczyszczeniem środowiska.

Jednak nieprzypadkowo na terenach wojskowych utworzono kilkadziesiąt obszarów Natura 2000.

Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 obejmuje ochroną nie tylko tereny ściśle chronione, parki narodowe i rezerwaty przyrody. Znaczna cześć tych obszarów Natura 2000 obejmuje tereny półnaturalne, na których bioróżnorodność jest ściśle powiązana z dotychczasowym użytkowaniem terenu. W wielu przypadkach zachowanie dotychczasowego użytkowania wręcz warunkuje zachowanie wartości przyrodniczych obszaru ( dzieje się tak np. na łąkach), a w wielu innych działalność człowieka nie wpływa istotnie na cele ochrony, więc może być kontynuowana bez ograniczeń.

Ochrona przyrody na terenach wojskowych to temat bardzo rozległy i dogłębna analiza tego tematu wymagałaby stworzenia kilkutomowego dzieła. Planowanie ochrony przyrody na każdym z obszarów wymaga uwzględnienia specyfiki danego obszaru, wykonania inwentaryzacji przyrodniczych, monitoringu przyrodniczego, a w celu opracowania szczegółowej metodyki prac należy skonsultować się ze specjalistami i służbami ochrony przyrody.

Obszary Natura 2000 to najczęściej występująca forma ochrony przyrody na terenach wojskowych. Nadzór nad nimi sprawuje właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska lub na obszarach morskich – dyrektor urzędu morskiego. Natomiast w przypadku, gdy obszar Natura 2000 obejmuje w całości lub w części obszar parku narodowego, sprawującym nadzór nad obszarem Natura 2000 w granicach parku narodowego jest dyrektor parku narodowego. Należy również podkreślić, że na terenie zarządzanym przez Państwowe Gospodarstwo Leśne (Lasy Państwowe), na którym znajduje się obszar Natura 2000, zadania w zakresie ochrony przyrody wykonuje samodzielnie miejscowy nadleśniczy, zgodnie z ustaleniami planu urządzenia lasu.

Specyficznym dokumentem umożliwiającym skuteczną ochronę środowiska na poligonach wojskowych są plany ochrony poligonów wojskowych. Warto podkreślić, ze dokumenty takie są tworzone tylko dla terenów wojskowych mających formalny status poligonu, a nie tworzy się ich np. dla terenów ćwiczeń wojskowych (do jakich przykładowo należy cześć Pustyni Błędowskiej objęta omawianym projektem). Ważne jest również, że ze względu na to, iż zakres planów ochrony środowiska poligonów wojskowych nie zawiera elementów zgodnych z zakresem planów zadań ochronnych, na obszarach Natura 2000 położonych na poligonach są także tworzone PZO dla tych obszarów, niezależnie od faktu, czy istnieje już plan ochrony środowiska.

Plany ochrony środowiska poligonów wojskowych są sporządzane na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska w komórkach i jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowanych (Dz. U. Nr 2015, poz. 297).

Wytyczne w zakresie sposobu sporządzania planu ochrony środowiska poligonu są wydawane przez Szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych na podstawie & 7 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 marca 2016 r. w sprawie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska w komórkach i jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowanych (Dz.U. 2016 poz. 473). Aktualne wytyczne zostały wydane przez Szefa IWZS w dniu 2 grudnia 2011, na podstawie poprzedniego rozporządzenia z dnia 9 maja 2011 r. (Dz.U. 2011 nr 105 poz. 617).

Plany ochrony środowiska poligonów wojskowych to dokumenty określające zakres ochrony środowiska oraz racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych sporządzonym w celu:

  • minimalizacji szkodliwości oddziaływania szkolonych wojsk na środowisko,
  • wskazania zagrożeń oraz sposobów im przeciwdziałania,
  • egzekwowania przestrzegania obowiązujących przepisów,
  • wskazania optymalizacji wykorzystywania obiektów szkoleniowych,
  • programowania działań racjonalizujących korzystanie ze środowiska,
  • kształtowania świadomości proekologicznej w procesie szkolenia wojsk.

Tereny wojskowe często charakteryzują się dużym udziałem siedlisk o niskiej żyzności, które ze względu na swoją niewielką produktywność nie mogły być przeznaczone do celów rolniczych. Takie właśnie nieużytki, na których tworzono poligony wojskowe, często stanowiły również podstawę do wyznaczania obszarów Natura 2000. Z kolei dzięki swojej specyfice terenów zamkniętych, z ograniczonym wpływem człowieka, często stanowią istną oazę dla roślin i zwierząt rzadkich i zagrożonych.

LifeNatura 2000Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki WodnejMinisterstwo Obrony Narodowej
Loading...